Προσανατολισμός το βράδυ με τη βοήθεια των αστεριών

Προσανατολισμός την νύχτα
Ο Πολικός Αστέρας δείχνει πάντα τον Βορρά

Σημαντικό στοιχείο που πρέπει να γνωρίζει καθένας πριν μάθει να αναγνωρίζει αντικείμενα στον ουρανό είναι η κίνηση που πραγματοποιούν τα ουράνια σώματα. Στην πραγματικότητα βέβαια είναι η Γη που κινείται και όχι τα αστέρια, αλλά θα υιοθετήσουμε την παραδοχή ότι η Γη είναι ακίνητη για ευκολότερη κατανόηση. Ολα τα ουράνια αντικείμενα "γυρίζουν" γύρω από τον βόρειο ουράνιο πόλο, που σημαδεύεται από τον Πολικό Αστέρα. Οσο πιο μακριά από αυτόν βρίσκεται ένα αντικείμενο τόσο πιο μεγάλη είναι η τροχιά του.

Επειδή ο άξονας γύρω από τον οποίο γυρίζει η Γη είναι κεκλιμένος, τα ουράνια σώματα εκτελούν περίεργες καμπύλες τροχιές στον ουρανό και δεν διαγράφουν ευθείες, συνεπώς οι θέσεις τους αλλάζουν συνεχώς. Ετσι, μέσα σε λίγες μόνο ώρες ένα αντικείμενο μπορεί να ανατείλει, να μεσουρανήσει και να δύσει. Τα αστέρια εκτελούν έναν πλήρη κύκλο κάθε 24 ώρες, με αποτέλεσμα την άλλη μέρα την ίδια ώρα να βρίσκονται στο ίδιο περίπου σημείο. Και λέμε περίπου γιατί κάθε 24 ώρες θα είναι ελαφρά μετατοπισμένα. Αυτή η μετατόπιση οφείλεται και για τις διαφορετικές θέσεις των αστεριών σε διαφορετικές εποχές. Πλήρης κύκλος εκτελείται κάθε 365 μέρες με αποτέλεσμα μετά από 1 χρόνο, την ίδια μέρα και ώρα τα αστέρια να βρίσκονται στις ίδιες ακριβώς θέσεις.

Η ερώτηση που έρχεται αμέσως στο μυαλό κάποιου είναι η εξής: Και πόσο γρήγορη είναι αυτή η κίνηση ώρα με την ώρα; Οπως βλέπετε και στο παρακάτω σχήμα, μέσα σε 6 ώρες ο εικονιζόμενος αστερισμός του Ωρίωνα ανατέλλει, μεσουρανεί και δύει. Οι χρόνοι αυτοί διαφέρουν από αστερισμό σε αστερισμό ανάλογα με την ακριβή του θέση.

Και πόσο γρήγορα κινούνται μέρα με την μέρα; Χονδρικά, αν παρατηρήσετε τις θέσεις των αστερισμών μια συγκεκριμένη ώρα, μετά από ακριβώς ένα μήνα θα βρίσκονται στις ίδιες θέσεις που θα βρίσκονταν δύο ώρες μετά από την αρχική παρατήρηση. Να δύο παραδείγματα:
Θέσεις Αστερισμών στις:                              Είναι ίδιες με αυτές στις:
15 Φεβρουαρίου στις 10 το βράδυ                    15 Μαρτίου στις 8 το βράδυ
5 Σεπτεμβρίου τα μεσάνυχτα                         5 Οκτωβρίου στις 10 το βράδυ

Συνεπώς, έστω ότι τώρα είναι 20 Απριλίου και η ώρα είναι 9 το βράδυ.
Οσο θα έχουν μετακινηθεί οι αστερισμοί μέσα σε δύο ώρες δηλαδή στις 11 το βράδυ, τόσο θα έχουν μετακινηθεί και μετά από ένα μήνα, 20 Μαϊου στις 9 το βράδυ.

Σημαντική λεπτομέρεια είναι ότι οι σχετικές θέσεις των αστερισμών μένουν πάντα σταθερές. Ετσι, αν εντοπίσετε έναν αστερισμό θα μπορείτε πάντα να βρείτε έναν κοντινό αστερισμό στην ίδια σχετική θέση οποιαδήποτε στιγμή.
Βήμα 1: Η Μεγάλη Αρκτος
Ο πιο γνωστός από τους αστερισμούς. Ξεχωρίζει για τα πολλά λαμπρά αστέρια που έχει. Για να την εντοπίσετε κοιτάξτε προς τα βορεια-βορειοδυτικά και ψάξτε για 7 λαμπρά αστέρια. Δεν θα δυσκολευτείτε να εντοπίσετε αυτόν τον σχηματισμό ο οποίος σε πολλούς θυμίζει ένα τηγάνι. Είναι σημαντικός αστερισμός και θα σας βοηθήσει να εντοπίσετε πολλούς ακόμα. Προσοχή δώστε στα δύο αστέρια στα δεξιά (όπως εμφανίζονται εδώ) που τα ονομάζουμε δείκτες γιατί μας βοηθούνε να βρούμε και άλλους αστερισμούς.

Οι θέσεις της Μεγάλης Αρκτου κατά την διάρκεια του χρόνου γύρω στις 10 το βράδυ:
• Καλοκαίρι: Είναι όρθια με το χερούλι της προς τα πάνω και σιγά σιγά χαμηλώνει στον ορίζοντα
• Φθινόπωρο: Είναι όπως στο σχήμα, χαμηλά στον ορίζοντα
• Χειμώνας: Αρχικά είναι χαμηλά και σιγά σιγά ανεβαίνει με το χερούλι προς τα κάτω.
• Ανοιξη: Είναι ψηλά στον ουρανό και ανάποδα από ότι στο σχήμα

Βήμα 2: Η Μικρή Αρκτος, ο Κηφέας, η Κασσιόπη και ο Πολικός Αστέρας
Ακολουθήστε τα δύο αστέρια δείκτες της Μεγάλης Αρκτου. Στην νοητή τους ευθεία και περίπου σε απόσταση πέντε φορές την απόσταση αυτών των δύο αστεριών θα βρείτε ένα αρκετά λαμπρό αστέρι, τον πολικό αστέρα.
Το αστέρι αυτό είναι το αστέρι που πάντα δείχνει το βορρά.
Ανήκει στον αστερισμό της Μικρής Αρκτου, έναν όχι ιδιαίτερα λαμπρό αστερισμό Στην προέκταση της ευθείας που ακολουθήσατε για να βρείτε τον πολικό αστέρα και με μια ελαφριά καμπύλη όπως δείχνει το σχήμα θα εντοπίσετε τον λαμπρό αστερισμό της Κασσιόπης. Η Κασσιόπη εντοπίζεται πολύ εύκολα μιας και μοιάζει με ένα μεγάλο Μ ή W ανάλογα με την εποχή. Ανάμεσα από την Κασσιόπη και τον Πολικό αστέρα θα βρείτε την κορυφή ενός σχηματισμού που μοιάζει με σπιτάκι. Αυτός είναι ο Κηφέας!
Πηγή: kynigos.net.gr